МУАЛЛИФОН: ШЕРАЛИЗОДА Н.Ш., НАВРУЗШОЕВ Ҳ.Д., САИДЗОДА С.М.,
ТАҲТИ РОҲБАРИИ ШЕРАЛИЗОДА Н.Ш.
Ҳавзаи дарёи Ғунт дар ҳудуди Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон (ВМКБ) ҷойгир шудааст, ки маркази маъмурии он шаҳри Хоруғ мебошад (дар ҷои ба дарёи Панҷ ҷори шудани дарёи Ғунт). Ин ҳавза қисми ҷанубу ғарбии Помирро фаро мегирад ва 21,6% масоҳати умумии вилоятро ташкил медиҳад. Дарозии он аз ғарб ба шарқ 220 км, аз шимол ба ҷануб дар қисматҳои ғарбӣ ва марказӣ 90 км ва дар шарқ 50 км мебошад. Аз шимол, қаторкӯҳои Рӯшон ва Аличури Шимолӣ онро аз ҳавзаҳои дарёҳои Бартанг ва Мурғоб ҷудо мекунанд. Аз ҷануб, қаторкӯҳои Шоҳдара ва Аличури Ҷанубӣ ҳавзаҳои дарёҳои Ғунт, Помир ва Панҷро аз ҳам ҷудо менамояд. Аз ғарб, он ба ҳавзаҳои шохобҳои дарёи Панҷ ҳамсарҳад аст. Аз шарқ бошад, ҳавзаи дарёи Ғунт бо қаторкӯҳҳои кӯтоҳ ва қуллаҳои наонқадар баланд аз ҳавзаи шохобҳои чапи дарёи Оқсу, ки ба болооби дарёи Мурғоб мансуб аст, ҷудо шудааст.
Водии дарёи Ғунт — яке аз калонтарин шохобҳои дарёи Панҷ — аз минтақаҳои ҳамвору биёбонии Помири Шарқӣ оғоз ёфта, то пастхамии дарёи Панҷ мерасад. Сарчашмаи дарёи Ғунт — дарёи Гурумдӣ мебошад. Пас аз тағйир додани самти ҷараён ба ғарб, Гурумдӣ бо шохоби чапи дарёи Башгумбез якҷо мешавад ва дарёи Аличурро ташкил медиҳад. Қисми поёнии водии Аличурро дар масофаи 25 км кӯли баландкӯҳии Яшилкӯл ишғол мекунад, ки яке аз калонтарин кӯлҳои Помир ба шумор меравад. Кӯл дар натиҷаи фаромадани ярч ба вуҷуд омадааст, чуқурии он 40 м, сатҳи об дар баландии 3734 м аз сатҳи баҳр ҷойгир буда, масоҳати рӯи обаш 35,6 км² мебошад.
Пас аз кӯли Яшилкӯл, дарё номи Ғунтро мегирад. Пас аз ҳамроҳшавӣ бо шохоби калонтарини чап — Токузбулак, водӣ васеъ мешавад. Дар наздикии ба дарёи Панҷ ҷоришудани он — 6,5 км болотар аз минтақаи якҷояшави — шохоби калонтарини чап — дарёи Шоҳдара ба он мепайвандад. Ҳавзаи васеи дарёи Шоҳдара масоҳати 4180 км²-ро ташкил медиҳад, дар ҳоле ки масоҳати умумии ҳавзаи дарёи Ғунт 13 700 км² мебошад.
Дар ҳавзаи дарёи Ғунт 917 пирях бо масоҳати аз 0,1 км² калон ба қайд гирифта шудааст, ки масоҳати умумии онҳо 609 км²-ро ташкил медиҳад. Илова бар ин, 432 пирях бо андозаи камтар аз 0,1 км² масоҳати 25,2 км²-ро дар бар мегиранд. Шумораи умумии пиряхҳо дар ҳавзаи дарёи Ғунт ба 1349 рост меояд. Аксарияти онҳо пиряхҳое мебошанд, ки масоҳаташон аз 0,5 то 0,9 км² буда, 50,8% пиряхҳои ҳавзаро ташкил медиҳанд. Ҳамчунин пиряхҳои бо масоҳати аз 1 то 3 км² дар саросари ҳавза паҳн шудаанд.
Харитаи муфассали релеф ва яхбандии ҳавзаи дарёи Ғунт